مسئولیت پذیری کودکان چیست؟
مسئولیت پذیری کودک یکی از دغدغه های والدین در تربیت درست اوست. اما در چه زمانی باید از کودک انتظار داشته باشیم که مسئولیت پذیر باشد یا کارهایش را خودش انجام دهد. اما سوال اینجاست که مسئولیت پذیری کودک چیست؟مسئولیت همان وظیفه است؟ تفاوت مسئولیت با وظیفه چیست؟ همانطور که از نامش پیداست مسئولیت پذیری کودک یعنی به عهده گرفتن کاری که بداند از پس انجام آن بر می آید. در ادامه این مقاله با مشاوران مرکز مشاوره آویژه همراه باشید.
تفاوت مسئولیت پذیری کودک و وظیفه چیست؟
نکته جالب اینجاست که وظیفه را با مسئولیت پذیری اشتباه نگیرید. وظیفه ای که بر عهده کودک است شامل تمیز کردن اتاق و مرتب کردن وسایلش است. اما مسئولیت پذیری یعنی اینکه علاوه بر وظایفی که به عهده خود کودک است، چیزهایی از کودک خواسته می شود. وقتی از کودک می خواهید که کاری را انجام دهد یعنی اینکه در برابر این مسئولیتی که بر عهده اوست چیزی را به دست می آورد.
تفاوت دیگر مسئولیت و وظیفه این است در وظیفه کودک مجبور است که کارهایی که به او واگذار می شود را انجام دهد. اما مسئولیت را خود و به صورت آگاهانه می پذیرد و انتخاب می کند.
نکاتی درباره مسئولیت پذیری کودکان
مسئولیتی که به کودک می دهید نباید با اعمال زور یا با لحن بد باشد یا آن را به اجبار به کودک تحمیل کنید.
مسئولیت باید در شان و قدرت کودک باشد. از کودک انتظارات زیادی نداشته باشید. کودک باید در دوران کودکی اش باشد و بازی کند و خوش بگذراند. لطفا با دادن مسئولیت های سنگین او را زود بزرگ نکنید.
بعد از انجام مسئولیت، باید او را تشویق کرد. اصلا یکی از مواردی که در مسئولیت پذیری کودک باید مد نظر قرار گیرد پاداش بعد از پذیرش و انجام درست آن درخواست است.
اگر می خواهید به کودک مسئولیتی دهید بهتر است که با لحن بسیار محبت آمیز درخواستتان را مطرح کنید و اگر کودک از پس انجام آن بر نیامد به جای تحقیر و توهین او را تشویق کنید و به او اطمینان دهید که به زودی می تواند این کار را درست انجام دهد. مشاوره خیانت چه زمانی بیشترین تاثیر را دارد؟ ایم مقاله را حتما بخوانید: مشاوره خیانت
مسئولیت پذیری کودکان از چه زمانی شروع می شود؟
مسئولیت پذیری کودکان زمانی آغاز می شود که او بتواند وظایف روزانه اش را به طور کامل انجام دهد. آنگاه می توانید به او مسئولیت بدهید.
به عنوان مثال
کودکان در سن سه سال به بالا می توانند در کارهای روزمره به شما کمک کنند. اتاقشان را تمیز کنند. اسباب بازی هایشان را جمع آوری کنند. چیزهایی که روی زمین می ریزد را بردارند. گاهی یک بشقاب یا وسیله ای دیگر بر سر سفره بیاورند. گیاهان را آب دهند. ظرف خود را بردارند. خودشان بتوانند با قاشق غذا بخورند. در سن چهار سال بتوانند لباس های شسته شده را تا کنند. ظرف ها را سر میز بچینند. البته از انجام این کارها بسیار خوشحال می شوند. سعی کنید در انجام آن ها به او کمک کنید.
انواع مسئولیت پذیری کدام است؟
مسئولیت پذیری کودکان هم دو نوع است:
1.مسئولیت پذیری شخصی 2. مسئولیت پذیری اجتماعی
مسئولیت پذیری شخصی مثل مسواک زدن و جمع آوری اسباب بازی ها و بستن بند کفش ها و ……
در مسئولیت پذیری اجتماعی، کودک باید بیاموزد که تا آنجا که میتواند با کارهای خوبش دیگران را خوشحال کند. او باید بیاموزد که در قبال اجتماع و خانواده نیز مسئول است. البته زمانی که کودک وارد اجتماع می شود ناخودآگاه این ها را می آموزد.
مسئولیت پذیری کودکان در مدرسه چگونه است؟
مسئولیت پذیری کودکان در مدرسه نیز بسیار مهم است. به شرطی که او را با مسئولیت هایش به طور کامل آشنا کنید. وظیفه کودک درس خواندن است. اما
کودک مسئول است که خودش کتاب و دفترش را در کیفش بگذارد.
کودک مسئول است طبق برنامه درسی تکالیفش را انجام دهد.
کودک در مدرسه مسئول حفظ نظم در سر کلاس و محیط مدرسه است.
کودک مسئول است که از لوازم التحریر و وسائل خود در مدرسه محافظت کند.
کودک مسئول است که به دوستانش در درس خواندن کمک کند و اگر چیزی می داند به آن ها بگوید.
کودک باید بتواند خودش حاضر شود و به مدرسه برود. اما می توانید در انجام کارهایش به او کمک کنید.
کودک مسئول است تا در مدرسه آشغال نریزد. دعوا نکند. آرام باشد. به صحبت های معلمش گوش دهد.
مسئولیت پذیری کودکان در خانواده چگونه است؟
والدین تصور می کنند که مسئولیت دادن به کودک باعث خستگی او می شود و فکر میکنند برای مسئولیت پذیری او خیلی زود است. اما مشاوران معتقدند مسئولیت دادن به کودک باعث می شود که او از کودکی محکم و قوی و مسئولیت پذیر تربیت شود. از طرفی به خانواده اش هم وابستگی بیشتری پیدا می کند. از طرفی کودک مستقلی بار می آید.
اما در چه سنینی باید به کودک مسئولیت بدهیم؟
معمولا از سن سه سالگی تا 7 سالگی به بعد کودک باید آموزش ببیند که :
خودش دست ها و صورتش را بشوید.
لبای هایش را خودش مرتب کند.
کتاب ها و اسباب بازی هاش را خودش در قفسه بگذارد.
رختخوابش را خودش جمع کند یا تختش را تمیز کند.
خودش غذا بخورد .
خودش مسواک بزند.
در شستن ظروف به شما کمک کند.
خودش بتواند ساندویچ درست کند.
خودش بند کفشش را ببندد.
لباسش را خودش بپوشد و وسائل خانه اش را خودش مرتب کند.
در تمیز کردن خانه به مادر کمک کند.
در خرید و کارهای بیرون به پدر کمک کند.
خودش فرش ها را جارو کند.
لباس هایش را در کمدش آویزان کند.
و کم کم خودش بتواند به تنهایی به حمام برود.
دلایل عدم مسئولیت پذیری کودکان چیست؟
در این میان کودکانی هم هستند که علاقه ای به پذیرش مسئولیت ندارند که هیچ! از زیر بار مسئولیت هم شانه خالی می کنند. از این دسته کودکان هیچ گاه انتظار انجام کاری را نداشته باشید. اما چرا و چطور اینطور می شود؟ چرا فرزندنمان بی مسئولیت هستند؟ اشکال از کجا بوده ؟
شنیده اید که می گویند این بچه ذاتا بیخیال است؟ یا هر چه می کنیم درست بشو نیست؟ این جمله کاملا اشتباه است. والدین عزیز یکی از دلایل عدم مسئولیت پذیری کودکان خود شما هستید. تشخیص اختلال در نوشتن و راه های درمان آن این مقاله مشاوران آویژه را حتما بخوانید: اختلال نوشتن
اجازه دهید دلایل این مساله را کاملا برایتان توضیح دهیم:
پدر و مادر نه نمی گویند
عزیز من! گاهی هم نه بگو. چرا همه چیز باید برای کودکتان مهیا شود. شما والدین گرامی این کارتان نشانه دوست داشتنتان نیست. شما دارید کودکی ضعیف تربیت می کنید که همه چیزش باید دم دستش باشد. اگر نباشد یا گریه می کند یا انقدر لوس می شود که خودتان هم تحمل اخلاق هایش را نخواهید داشت. اجازه دهید خودش بعضی از چیزهایی که می خواهد به دست بیاورد. اجازه دهید تلاش کند.
بعضی از والدین هم فکر می کنند در همه جا باید حامی و محافظ کودک خود باشند. در این صورت قطعا کودکشان فردی ضعیف و وابسته تربیت می شود.
می ترسد مسئولیتی قبول کند
یکی از دلایل عدم مسئولیت کودکان ترس از پذیرش آن است. کودک احساس می کند اگر نتواند کاری که از او خواسته شده را درست انجام دهد مورد شماتت قرار می گیرد و این فاجعه است. راه حل چیست؟ سعی کنید با لحن خوب و محبت آمیز از کودک درخواست کنید. به او بگویید مهم نیست تو تلاشت را بکن. اگر نتوانستی انجام دهی مشکلی ندارد و کسی تو را مقصر نمی داند.
با عدم پذیرش مسئولیت از خود محافظت می کند
کودک سعی می کند از خود محافظت کند. به همین دلیل تا آنجا که ممکن است مسئولیت قبول نمی کند تا خود را از آسیب در امان نگاه دارد.
راه های افزایش مسئولیت پذیری کودکان چیست؟
اما چه کنیم که کودکی مسئولیت پذیر داشته باشیم؟ والدین عزیزی که این مقاله را مطالعه می کنید، خودتان فکر می کنید چند درصد از مسئولیت پذیری کودک به شما بستگی دارد؟ 50 درصد؟ 60 درصد؟ اعتقاد روانشناسان بر این است که مهم ترین عامل در مسئولیت پذیری کودکان، نوع تربیت آن ها از سوی والدین است.
والدین به کودک هدف می دهند.
نوع تربیت والدین، اعتماد به نفس کودک را بالا می برد.
والدین به کودک یاد می دهند چطور مراقب خانواده خود باشند و بدون اینکه والدین چیزی به آن ها بگوید وظایف خود را درست انجام دهند.
والدین کمک می کنند که کودک بتواند بهترین راه حل را برای مشکلاتش پیدا کند.
والدین باعث می شوند که کودک احساس کند مهم و تاثیر گذار است.
پس بیایید کمی به خود بیاییم و تا دیر نشده فرزندی عاقل و مسئول تربیت نماییم. همه چیز به عهده شماست.
چه کنیم چه نکنیم که فرزندمان مسئولیت پذیر شود؟
الگوی خوبی برای فرزندتان باشید
قدم اول این است که خود والدین باید مسئولیت پذیر باشند تا کودک نیز مسئولیت پذیر بار بیاید. 7 راهکار موثر برای درمان ترس از دست دادن عزیزان شما این مقاله مشاوران آویزه را حتما بخوانید: ترس از دست دادن عزیزان
سعی کنید مدام از کارهای آن ها ایراد نگیرید.
اگر می خواهید فرزند مسئولیت پذیری داشته باشید پس سعی کنید مدام او را تحقیر نکنید و از او ایراد نگیرید. با این کار اعتماد به نفسش کم خواهد شد و انگیزه ای برای تلاش ندارد.
او را تشویق کنید
درست است که در بحث مسئولیت پذیری نباید از کودک بیش از حد تعریف و تمجید کرد. اما به یاد داشته باشید تشویق کردن کودک بهترین راه برای انگیزه دادن و مسئول کردن کودک است.
به او یاد دهید عواقب کار اشتباهش را قبول کند
کودک باید از اشتباهاتش درس بگیرد. به او بیاموزید که اگر کار اشتباهی کرد یا مسئولیتی که به او واگذار شده را درست انجام نداد، به جای توهین و عصبانیت به او بگویید که این کار با توست. مسئولیتش را بپذیر و خودت این مساله را حل کن. اگر بار اول از شما کمک خواست به او کمک کنید ولی بگویید برای بار دوم خودت باید آن را حل و فصل کنی.
به کودکان بیاموزید که در مقابل کاری که دیگران برایش می کنند سپاسگذار باشد.
به او راه و روش کسب درآمد را بیاموزید.
با او صحبت کنید که پولی که او خرج می کند از کجا آمده و والدینش چطور با زحمت و سختی همه چیز را برای او مهیا می کنند.
سوالات متداول
تعریف مسئولیت پذیری به زبان کودکانه چیست؟
مسئولیت پذیری کودکانه، رسیدن کودک به سنی است که بتوان از او درخواست کرد تا کاری را انجام دهد. بعضی مواقع مسئولیت پذیری کودک به طور خودجوش انجام می شود و بعضی مواقع از او می خواهند که مسئولیت کاری را قبول کند. مسئولیت پذیری به صورت شخصی خانوادگی و اجتماعی است.
بازی برای مسئولیت پذیری کودک چگونه است؟
بازی هایی که برای مسئولیت پذیری کودکان وجود دارد بسیار متنوع است. اما یکی از مهم ترین آن ها بازی حقیقت است.در بازی حقیقت افراد خانواده دور هم جمع می شوند. در این بازی یک جمله می گویید مثل ” من خوشحال شدم وقتی……. ” نفر بعدی باید ادامه جمله را بگوید. مثل ” من خوشحال شدم وقتی احمد برای من یک لیوان آب آورد"…. این بازی می تواند هم کودک را به انجام کاری ترغیب کند و هم یک سرگرمی برای او ایجاد کند.
شیوه آموزش مسئولیت پذیری به کودکان پیش دبستانی چگونه است؟
آموزش مسئولیت پذیری به کودکان پیش دبستانی بسیار مهم است. زیرا کودک از پایه باید یاد بگیرد که در مقابل خود و دیگران مسئول است. اما شیوه صحبت کردن با یک کودک پیش دبستانی با کودکی که سن بالاتری دارد متفاوت است. هر چه نرم تر و مهربان تر با او برخورد شود بهتر است. مثلا اینکه اگر خرابکاری کند باید خودش آن را درست کند. اگر در اتاقش آشغال می ریزد باید خودش جمع کند. این کودک باید کمک کردن را یاد بگیرد. این فرصت را شما باید در اختیار آن ها قرار دهید.
کودکان دوست ندارند کارهای خانه را انجام دهند اما باید آموزش ببینند که بعضی مواقع باید کارهایی که دوست ندارند را هم انجام دهند. نباید به او دستور دهید. سعی کنید برنامه ای برای او تدارک ببینید. مثلا در روز جمعه باید وسایلش را مرتب کند. شنبه به درس هایش برسد و جوراب هایش را بشوید و ….کودک در این سن باید یاد بگیرد که برنامه ریزی کند. مثلا فردا چه کنم؟ پس فردا برنامه ام چیست؟ و….
خدمات تلفنی و آنلاین مرکز مشاوره خانواده و روانشناسی آویژه
هدف مرکز مشاوره و روانشناسی آویژه از ارائه اطلاعات لازم در زمینه مشکلات روانی، افزایش آگاهی شماست تا با توسعه دانش خود، جهت ارتقا و بهبود کیفیت زندگی خود، گامی مهم بردارید. لطفا برای کسب اطلاعات بیشتر سایر مقالات متخصصان مرکز مشاوره آویژه را مطالعه نمایید .
در این راستا مرکز مشاوره خانواده و روانشناسی آویژه خدمات متنوعی را در زمینه مشاوره کودک به شما هم میهنان عزیز ارائه میدهد.
منبع؛ مرکز مشاوره آویژه//https://psychology.avije.org/