مشاوره تلفنی آویژه

این مقاله توسط مرکز مشاوره روانشناسی آویژه تهیه شده است.

در دنیای امروز، شبکه‌های اجتماعی نه‌تنها فضایی برای ارتباط و اشتراک‌گذاری شده‌اند، بلکه محلی برای قضاوت و حتی «کنسل کردن» افراد هستند. «فرهنگ کنسل شدن» یا Cancel Culture به سرعت به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات عصر دیجیتال تبدیل شده و تأثیرات عمیقی بر سلامت روان میلیون‌ها نفر گذاشته است. اما واقعاً «کنسل شدن» چیست؟ چرا این فرهنگ شکل گرفته؟ و چه تبعاتی برای روان ما دارد؟ با هم در این مقاله شوکه‌کننده به این سوالات پاسخ می‌دهیم.

فرهنگ کنسل شدن چیست و از کجا آمد؟

فرهنگ کنسل شدن به معنای قطع حمایت و «حذف» یک فرد، سازمان، برند یا محصول است که گروهی از جامعه به دلیل رفتار یا گفته‌ای که آن را ناپسند یا توهین‌آمیز می‌دانند، از آنها دست می‌کشند. این قطع حمایت اغلب به شکل جمعی در شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد و می‌تواند به سرعت به حمله‌های گسترده و قضاوت‌های شدید منجر شود.

برخلاف فرهنگ «کال‌آوت» که به معنی اعلام اشتباهات و دادن فرصت اصلاح به فرد است، فرهنگ کنسل شدن بی‌رحمانه است و اجازه فرصتی برای توضیح یا جبران نمی‌دهد. به عبارت دیگر، کنسل شدن یعنی برچسب «بد» خوردن و طرد شدن فوری.

ریشه این اصطلاح به دهه ۱۹۹۰ و فیلم «نیوجک سیتی» بازمی‌گردد و به مرور زمان به ویژه از سال ۲۰۱۴ و با ظهور شبکه‌های اجتماعی، به یکی از پدیده‌های اجتماعی تبدیل شده است.

چرا افراد و گروه‌ها کنسل می‌شوند؟

دلایل مختلفی برای کنسل کردن افراد وجود دارد، از جمله:

آگاهی‌بخشی و ایجاد فرصت برای یادگیری
مسئولیت‌پذیری نسبت به رفتارها و گفته‌های ناپسند
مقابله با نژادپرستی، جنسیت‌زدگی و تبعیض‌های اجتماعی
تشویق به تفکر پیش از ابراز نظر یا عمل
با این حال، این دلایل مثبت اغلب زیر سایه قضاوت‌های سریع و حملات شدید گم می‌شوند.

نمونه‌های معروف کنسل شدن در جهان

از جمله موارد مشهور کنسل شدن می‌توان به:

ج. ک. رولینگ، نویسنده هری پاتر، که پس از اظهار نظرهایی درباره جامعه ترنس‌ها، هدف انتقادات و تحریم‌ها قرار گرفت.
مایک لیندل، مدیرعامل شرکت MyPillow، که به خاطر حمایت از ادعاهای تقلب انتخاباتی، توسط بانک‌ها و جامعه تحریم شد.
کریسی تایگن، مدل و نویسنده کتاب آشپزی، که به دلیل انتشار توییت‌های توهین‌آمیز قدیمی، مجبور به کناره‌گیری از برخی پروژه‌ها شد.
این نمونه‌ها نشان می‌دهند که فرهنگ کنسل شدن می‌تواند حتی افراد مشهور و قدرتمند را نیز از صحنه عمومی حذف کند.

وجه مثبت فرهنگ کنسل شدن

فرهنگ کنسل شدن می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای مبارزه با بی‌عدالتی و تبعیض به کار رود. به عنوان مثال، تحریم اسکار در سال ۲۰۱۶ به دلیل کمبود تنوع نژادی در میان نامزدها، باعث شد این رویداد در سال‌های بعد تنوع بیشتری داشته باشد.

اتحاد جامعه علیه رفتارهای ناپسند می‌تواند موجب تغییرات اجتماعی مثبت شود و باعث شود افراد پیش از ابراز نظر یا انجام رفتار آسیب‌زا، دو بار فکر کنند.

اما اثرات منفی و شوکه‌کننده بر سلامت روان

فرهنگ کنسل شدن علاوه بر اثرات اجتماعی، آسیب‌های جدی بر سلامت روان افراد درگیر دارد که بسته به اینکه فرد کنسل شده، کنسل‌کننده یا تماشاگر باشد، متفاوت است.

تاثیرات روی کنسل‌شده‌ها

کنسل شدن اغلب به نوعی قلدری اجتماعی تبدیل می‌شود. افرادی که کنسل می‌شوند، ممکن است احساس تنهایی، طردشدگی و انزوای اجتماعی کنند. تحقیقات نشان می‌دهد تنهایی رابطه مستقیم با اضطراب، افسردگی و حتی افزایش نرخ خودکشی دارد.

از سوی دیگر، کنسل‌شده‌ها فرصت جبران اشتباه و یادگیری از آن را ندارند، چرا که دیالوگ بسته می‌شود و به جای اصلاح، محکوم می‌شوند.

تاثیرات روی کنسل‌کننده‌ها

کنسل‌کنندگان حق دارند که مرزهای خود را تعیین کنند و واکنش نشان دهند. اما گاهی این واکنش‌ها به تغییر واقعی منجر نمی‌شود و حتی ممکن است فرد کنسل‌شده موضع خود را محکم‌تر کند. مثلاً پس از پخش مستند «Surviving R. Kelly»، پخش موسیقی این خواننده به طرز عجیبی افزایش یافت.

تاثیرات روی تماشاگران

تماشاگران فرهنگ کنسل شدن نیز تحت فشار روانی قرار می‌گیرند. ترس از اینکه مبادا خودشان نیز به دلیل حرف یا رفتاری اشتباه کنسل شوند، باعث می‌شود بسیاری سکوت کنند و از ابراز عقایدشان خودداری کنند. این حالت می‌تواند باعث افزایش اضطراب، انزوای اجتماعی و احساس گناه شود.

چگونه سلامت روان خود را در برابر فرهنگ کنسل شدن حفظ کنیم؟

زمان‌بندی مناسب برای واکنش: هنگام عصبانیت یا ناراحتی از واکنش‌های سریع و هیجانی پرهیز کنید.
بازبینی نظرات توسط دیگران: پیش از انتشار نظرات خود، از افراد قابل اعتماد بخواهید آنها را بررسی کنند.
عذرخواهی صادقانه: اگر اشتباهی مرتکب شده‌اید، با یک عذرخواهی واقعی و سنجیده پاسخ دهید.
درک دیدگاه دیگران: تلاش کنید به جای مقاومت، دیدگاه طرف مقابل را بفهمید و ارتباط مؤثرتری برقرار کنید.
کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی: کم کردن زمان حضور در فضای مجازی می‌تواند به کاهش اضطراب و افسردگی کمک کند.
صحبت با یک فرد مورد اعتماد یا متخصص: گفتگو با دیگران می‌تواند احساس تنهایی را کاهش دهد و راهکارهای بهتری برای مقابله ارائه کند.
آیا می‌توان از کنسل شدن جلوگیری کرد؟

با توجه به تفاوت‌های فرهنگی، دیدگاهی و تاریخی افراد، گاهی ممکن است ناخواسته باعث ناراحتی دیگران شویم. مهم این است که انعطاف‌پذیر باشیم، اشتباهاتمان را بپذیریم و برای بهبود رفتار تلاش کنیم. فراموش نکنید که قصد ما مهم نیست، برداشت دیگران است که تعیین‌کننده است.

سخن پایانی

فرهنگ کنسل شدن، هرچند می‌تواند عدالت‌خواهانه باشد، اما اگر کنترل نشود به ابزاری برای قلدری و آسیب‌های روانی بدل می‌شود که همگی را درگیر می‌کند. به یاد داشته باشیم که هیچ‌کس نباید به خاطر یک اشتباه یا حتی برداشت اشتباه، به طور کامل حذف شود. در این دنیای پر از هیاهو و شبکه‌های اجتماعی، حفظ سلامت روان و همدلی، بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.

برای اطلاعات بیشتر و راهنمایی‌های تخصصی درباره سلامت روان و مقابله با فشارهای اجتماعی، به سایت مرکز مشاوره روانشناسی آویژه به آدرس https://psychology.avije.org مراجعه کنید.

مشاوره خانواده تلفنی