مشاوره تلفنی آویژه

این مقاله توسط مرکز مشاوره روانشناسی آویژه تهیه شده است.

سرطان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سلامت جهانی است که دانشمندان همواره به دنبال راه‌های نوین برای بهبود درمان آن هستند. یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های درمان سرطان، تقویت سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی است که به آن «ایمونوتراپی» یا درمان ایمنی گفته می‌شود. با این حال، این روش هنوز محدودیت‌هایی دارد و تنها درصد محدودی از بیماران به آن پاسخ مطلوب می‌دهند. در تازه‌ترین یافته‌های علمی، نقش مهم یک ماده شیمیایی به نام «سروتونین» و ناقل آن «SERT» در سیستم ایمنی و سرطان کشف شده است که می‌تواند چشم‌انداز جدیدی در درمان این بیماری سخت ایجاد کند. در این مقاله به زبان ساده و علمی درباره این کشفیات و تاثیر داروهای ضدافسردگی در تقویت سیستم ایمنی علیه سرطان صحبت خواهیم کرد.

سروتونین؛ نه فقط یک ماده شیمیایی برای خلق‌وخو
سروتونین معمولا به عنوان ماده‌ای شناخته می‌شود که خلق و خو و احساسات ما را تنظیم می‌کند و نقش مهمی در مغز ایفا می‌کند. اما نکته جالب این است که حدود ۹۵ درصد سروتونین بدن نه در مغز بلکه در روده‌ها تولید می‌شود. این ماده شیمیایی در بدن نقشی گسترده و پیچیده دارد؛ از تنظیم حرکت روده‌ها گرفته تا کنترل متابولیسم، التهاب، ترمیم بافت‌ها و اخیراً کشف شده که سروتونین نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن نیز ایفا می‌کند.

سروتونین در محیط اطراف سلول‌ها آزاد می‌شود و برای حفظ تعادل فعالیت سلولی، مقدار آن باید دقیقاً تنظیم شود. در این میان، پروتئینی به نام «ناقل سروتونین» یا SERT نقش مهمی ایفا می‌کند. این پروتئین سروتونین را از محیط خارج سلول به داخل سلول منتقل می‌کند و به این شکل میزان سروتونین خارج سلولی را کنترل می‌کند.

SERT؛ ناقل سروتونین و نقش آن در سرطان
مطالعات جدید نشان داده‌اند که در سلول‌های ایمنی به ویژه سلول‌های T کشنده (CD8+ T cells) که در داخل تومورها حضور دارند، میزان پروتئین SERT به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد. این افزایش به این معناست که سروتونین موجود در محیط اطراف این سلول‌های ایمنی کاهش می‌یابد و در نتیجه، قدرت این سلول‌ها برای مبارزه و نابودی سلول‌های سرطانی ضعیف می‌شود.

می‌توان گفت که SERT مانند یک ترمز برای عملکرد سیستم ایمنی در داخل تومور عمل می‌کند؛ ترمزی که جلوی عملکرد قوی و مؤثر سلول‌های T کشنده را می‌گیرد و مانع نابودی کامل تومور می‌شود.

بازدارنده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)؛ داروهای ضدافسردگی و کلید تقویت سیستم ایمنی
اما آیا می‌توان این ترمز را برداشت و سلول‌های ایمنی را دوباره فعال کرد؟ پاسخ مثبت است. داروهای ضدافسردگی که به بازدارنده‌های بازجذب سروتونین یا SSRIs معروفند، مانند فلوکستین و سیتالوپرام (Celexa)، دقیقاً همین کار را انجام می‌دهند. این داروها فعالیت SERT را مهار می‌کنند و اجازه می‌دهند سطح سروتونین در محیط اطراف سلول‌های ایمنی افزایش یابد.

نتایج آزمایش‌ها روی مدل‌های حیوانی نشان داد که درمان با SSRIs باعث کاهش رشد تومورها و تقویت فعالیت سلول‌های T کشنده می‌شود. جالب‌تر اینکه، وقتی این داروها همراه با داروهای دیگر مانند مهارکننده‌های PD-1 که در درمان‌های ایمنی سرطان کاربرد دارند، استفاده شوند، اثرات ضدسرطانی بسیار قدرتمندتر می‌شود.

چه مفهومی برای درمان سرطان دارد؟
این یافته‌ها اهمیت زیادی دارند. زیرا تاکنون درمان‌های ایمونوتراپی تنها روی درصد محدودی از بیماران تاثیر داشته و در بسیاری از موارد با مشکل مقاومت یا پاسخ ناکافی مواجه بوده‌اند. شناسایی SERT به عنوان یک «ایمنی‌چک‌پوینت» جدید می‌تواند به توسعه درمان‌های ترکیبی مؤثرتر و شخصی‌سازی‌شده‌تر منجر شود.

از سوی دیگر، داروهای SSRIs سال‌هاست برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند و ایمنی و عوارض آن‌ها به خوبی شناخته شده است. بنابراین استفاده از این داروها در زمینه درمان سرطان می‌تواند مسیر توسعه درمان‌های جدید را سریع‌تر و مقرون به صرفه‌تر کند.

رابطه SERT با پیش‌آگهی بیماران
یکی دیگر از نکات مهم این است که میزان بیان SERT در داخل تومورها با پیش‌آگهی بیماران ارتباط مستقیم دارد؛ به عبارت ساده‌تر، هر چه میزان SERT در سلول‌های ایمنی داخل تومور بیشتر باشد، احتمال زنده ماندن بیمار کمتر است. این داده‌ها نشان می‌دهد که مهار SERT نه فقط به عنوان یک یافته علمی بلکه می‌تواند به صورت عملی یک راهکار درمانی مؤثر در آینده نزدیک باشد.

نقش سروتونین در سیستم ایمنی؛ جنبه‌های متفاوت و پیچیده
سروتونین در سیستم ایمنی نقشی چندوجهی دارد. در برخی بیماری‌های التهابی، این ماده می‌تواند باعث افزایش التهاب و تشدید بیماری شود، اما در شرایط دیگر می‌تواند التهاب را کاهش داده و عملکرد سلول‌های ایمنی را بهبود بخشد. این دوگانگی نقش سروتونین نشان‌دهنده پیچیدگی و حساسیت تنظیمات سیستم ایمنی و وابستگی آن به بافت و نوع بیماری است.

در داخل محیط تومور، افزایش سروتونین به فعال شدن سلول‌های T کشنده کمک می‌کند و به این ترتیب، سیستم ایمنی را برای مقابله بهتر با سلول‌های سرطانی آماده می‌سازد.

چشم‌انداز آینده
کشف نقش SERT در مهار عملکرد سلول‌های ایمنی و تاثیر مثبت داروهای SSRIs بر تقویت سیستم ایمنی، یک گام مهم به سوی بهبود درمان‌های سرطان است. امید می‌رود با انجام آزمایش‌های بالینی گسترده‌تر، این داروها بتوانند در کنار سایر روش‌های درمانی، به صورت استاندارد در درمان سرطان به کار روند و نرخ موفقیت درمان‌ها را افزایش دهند.

نتیجه‌گیری
دانشمندان با کشف اینکه ناقل سروتونین (SERT) در سلول‌های ایمنی داخل تومورها، عملکرد این سلول‌ها را کاهش می‌دهد، دریچه‌ای نو به سوی درمان بهتر سرطان گشودند. داروهای ضدافسردگی که سال‌ها برای درمان مشکلات روانی استفاده شده‌اند، اکنون به عنوان ابزارهای امیدوارکننده برای تقویت سیستم ایمنی در مبارزه با سرطان مطرح شده‌اند. این کشف می‌تواند در آینده‌ای نزدیک تحولی بزرگ در درمان سرطان ایجاد کند و جان هزاران بیمار را نجات دهد.

برای اطلاعات بیشتر به سایت https://psychology.avije.org مراجعه کنید.

مشاوره خانواده تلفنی